درمان نیش عقرب در ایران باستان

 

بررسی شرایط جغرافیایی و وجود عقرب در ایران

 

ایران به دلیل آب و هوای گرم و بیابانی ازنظر وفور بندپایان به ویژه عقرب مشهور است. ایران یکی از کشورهایی است که انواع عقرب به ویژه گونه های خطرناکی که می توانند منجر به مرگ انسان شوند در آن وجود دارد. به همین دلیل درمان نیش عقرب در ایران، پیشینه ای طولانی دارد.

 

گزارشهای مربوط به نیش عقرب در منابع قدیمی ایرانی قابل توجه است. برای درمان نیش عقرب داروهای مختلفی تحت عنوان پادزهرها، استفاده از داروها و پمادها معرفی شده اند این داروها ثابت می کنند که نیش عقرب همواره در دوره های تاریخی مختلف، دغدغه اصلی پزشکان بوده است. در یک نسخه مورخ 1908 میلادی، شهرهایی مانند تهران، قزوین، قم، کاشان، تفرش، خرمشهر، اهواز، سلیمانیه، کرستان، کرمان، بمپور، شوشتر و شاهرود به عنوان شهرهایی با بیشترین عقرب و مشکلات مربوط به آن ذکر شده اند.

 

همچنین در دهه های اخیر، مواردی از نیش عقرب و مرگ و میر مربوط به آن وجود دارد که سالانه در ایران گزارش می شود. بنابراین، می توان گفت عقرب ها از خطرناکترین موجودات سمی در ایران هستند.

 

عقرب ها از دیرباز در ایران به دلیل نیش و زهر کشنده شان شناخته شده بودند بنابراين، نياز قابل توجهی جهت جلوگيری از عقرب زدگی وجود دارد.

 

 

باتوجه به اهمیت درمان نیش عقرب در جهان و به ویژه در ایران، مطالعه این موضوع به همراه روش های درمانی مرتبط با آن به ویژه با توجه به طب قدیمی و سنتی ایران از اهمیت حیاتی برخوردار است. بنابراین، هدف ما یافتن روشهای کاربردی ارائه شده در طب سنتی برای مدیریت و رسیدگی به این مشکل، حداقل در بخش هایی از جهان است.

 

علائم نیش عقرب

 

بر اساس این مطالعات، عقرب گزیدگی از سرتاسر کشور گزارش شده است، اما استان خوزستان از نظر وقوع و عوارض مرتبط با آن در رتبه اول قرار دارد. يکی از مهمترين دغدغه های مربوط به مديريت عقرب گزیدگی، شناخت گونه های خطرناک عقرب است. با دانستن عوارض ناشی از زهر گونه های مختلف، می توان روشهای درمانی خاصی برای هر یک پیدا کرد.

 

زهرعقرب "همی اسکورپیوس لپتوروس" عوارض شدیدی را به همراه دارد که در طب قدیمی ایران نیز ذکر شده است ابن سینا، پزشک مشهور ایرانی،حدود 1000 سال پیش یک عقرب را توصیف کرده است که بر اساس علائم بالینی ذکر شده، بدون شک میتوان آنرا به گونه لپتوروس نسبت داد.

 

در توضیحات ابن سینا آمده است که این عقربها دارای دم باریک و تیز هستند. زهر آنها بسیار قوی است و در خوزستان بسیار شایع هستند. اگر کسی را نیش بزنند، فرد درد را احساس نمیکند. روز بعد از عقرب گزیدگی ممکن است فرد احساس درد کند یا  اینکه دچارافسردگی شود، همچنین رنگ پریدگی و التهاب بدن نیز می تواند از علائم نیش این عقرب باشد حتی گاهی فرد در صورت عدم درمان، می میرد. زهر این عقرب بسیار سمی و خطرناک است.

 

تاریخچه عقرب گزیدگی در ایران

 

آنچه از 1000 سال پیش از این، از علائم بالینی استنباط می شود این است که عقرب گزیدگی به قرنها قبل در ایران باز میگردد و فقط گونه لپتوروس یا گادیوم است که با چنین علائم بالینی همراه است. زهر این گونه دارای اثراتی توتوکسیک و همولیتیک است بسیاری از آنها درایران به ویژه در استانهای خوزستان و هرمزگان دیده میشوند که علائم بالینی شدیدی به خصوص در کودکان ایجاد می کنند.

 

زهر لپتوروس و عوارض ناشی از آن از نظرعلائم بالینی در پزشکی یک استثناء است. این عقرب یکی از سمی ترین موجودات در ایران است. التهاب شدید پوست از عوارض نیش این عقرب است.

 

ابن سینا مورفولوژی، علائم، عدم وجود درد در ابتدای نیش و سایر عوارض بالینی عقرب را تشریح کرده است. یافته های وی به طرز شگفت انگیزی همان علائمی است که اکنون پزشکان متخصص در ایران نیز به آن دست یافته‌اند. تأثیر ابن سینا بر طب در قرون وسطا غیر قابل انکار است. دانش او نه تنها در زمان خود قابل اجرا بود، بلکه امروزه نیز برای ما بسیار مفید است.

 

 

عوارض ناشی از نیش عقرب

 

در بخش دیگری از توضیحات ابن سینا در مورد علائم بالینی نیش عقرب، آمده است که فرد در محل نیش، دردی سریع مانند وارد شدن سوزن به بدن را احساس می‌کند، احساس درد شدید و ناگهانی در فرد ایجاد شده و سپس فرد شروع به عرق کردن میکند. لبها سرد میشوند. فرد عقرب گزیده احساس تب میکند. چهره فرد کاملاً تغییر می‌یابد. نوعی مایع چسبنده از دهان ترشح می‌شود و لب ها را به هم میچسباند. این علائم بالینی نشان میدهد که این دانشمند ایرانی در مورد عقرب با زهرهای عصبی سمی صحبت میکرده است، که در دوره مدرن توسط  دانشمندان ایرانی و دیگر دانشمندان مورد بحث گسترده قرار گرفته است.

 

مطالعات در مورد تأثیر زهر این عقربها بر روی حیوانات آزمایشگاهی نشان می دهد که چگونه ابن سینا دقیقاً اوضاع را 1000 سال قبل توضیح داده است.

 

درمان نیش عقرب

 

بیشتر عقربها در ایران و سایر نقاط جهان دارای سمومی هستند که بر سیستم عصبی تأثیر می گذارد. بنابراین دانش بی حد و حصر ابن سینا میتواند برای محققان و پزشکان در مناطق گرمسیری و حتی نیمه قطبی مفید باشد.

 

طبق یک مرجع دیگر، هر بیمار در طب سنتی به صورت جداگانه تحت درمان قرار می گیرد زیرا خلق و خوی آنها ترکیبی از چهار طبع است و طبع یک شخص با فرد دیگر متفاوت است. در حال حاضر، همه محققان با این اصل موافق هستند و معتقدند که درمان نیش عقرب در قربانیان مختلف براساس ویژگی های فردی و ژنتیکی آنها متفاوت است. البته در گروههای سنی، جنسیت و وزن ،عوارض بالینی برخی ازگونه ها مشابه است به عبارت دیگر، مبانی ثابتی وجود دارد که باید در درمان مورد توجه قرارگیرد.

 

بنابراین، به دلیل مشکل گزش عقرب در ایران به ویژه دربرخی مناطق، به پزشکان باتجربه محلی که با طب سنتی و عوامل محیطی آشنا هستند، نیازاست این امر کیفیت درمان را بهبود میبخشد و پروتکل درمانی کاربردی کلی را برای هربیمار ارائه میدهد.

 

روش های دفع زهر عقرب از بدن

 

یک. ایجاد خراش و خونریزی در قسمت نیش

 

در طب سنتی ایران از روشهای مختلف کمک های اولیه قبل از مدیریت نیش عقرب استفاده شده است. یكی از اقدامات در این زمینه به شرح زیر است برای نجات بیمار، درمحل نیش برشی انجام می شود تا خون به همراه زهر از بدن خارج شود و سپس برای درمان قطعی عوارض ناشی از نیش عقرب دارو تجویز کرد همانطور که گفته شد، روشهای خنثی کردن سم یا بیرون کشیدن آن از بدن از مدتها پیش رایج بوده است.

 

 

برخی از روشهای کمکهای اولیه باستانی هنوز در زمان کنونی مورد استفاده قرار میگیرد. روشهای بیرون کشیدن زهر از بدن امروزه عملیاتی است که درپزشکی مدرن با اندک تغییراتی توصیه میشود. کشیدن زهر از بدن با مکیدن هنوز هم یک روش معمولی به عنوان یک اقدام اصلی در اکثر مناطق دارای عقرب انجام میشود. هرچند اکنون مکیدن زهر از بدن فرد مصدوم، توصیه نمی شود زیرا برخی از سموم از طریق تماس با سطح زبان و در دهان هم جذب شده و می توانند مشکلاتی به وجود بیاورند.

 

با این حال، این روش در آران وبیدگل، در استان اصفهان، منطقه ای که مستعد عقرب است نسبتاً شایع است. اثرات درمانی این روشها به دقت بیرون آمدن زهر از بدن قربانی، بستگی دارد. ارزيابی اين روشها شامل تحقيقات بيشتر در اين زمينه است.

 

دو. گرم کردن محل نیش عقرب

 

استفاده از بخار گرم و گرم کردن محل گزش یکی از روشهای درمانی توصیه شده درطب سنتی است. سوزاندن محل نیش، بخور دادن یا قرار دادن روغن زیتون داغ نیز یکی دیگر از روش ها است. این نوع روش در مصر باستان رایج بوده است و برای درمان نیش عقرب یکی ازمؤثرترین راهها دراین زمینه شناخته شده است.

 

در رامهرمز استان خوزستان از ماسه های داغ برای سوزاندن محل نیش استفاده میشود. با استفاده از این روش، سم عقرب که ترکیبی ازمواد آلی و پروتئین است عمدتاً همراه با کمی از بافت اطراف محل نیش سوزانده میشود.

 

سه. استفاده از رزین

 

در منابع سنتی ایرانی، به ویژه درکتاب قانون، به 16 داروی مختلف از جمله رزین برای خنثی کردن سم، برای درمان گزش عقرب و کاهش عوارض به ویژه درد ایجاد شده ذکرشده است.

 

چهار. استفاده از سیر

 

مصرف سیر بعد ازعقرب گزیدگی باعث کاهش درد میشود. اگر سیر با گردو خورده شود، درکاهش درد مؤثرتر است بعد از خوردن سیر، شخص باید در جای گرم نگه داشته شود تا عرق کند.

 

نکته مهم، عرق کردن برای بیرون راندن مواد مضر از بدن است. فرد مصدوم می تواند از حمام آب گرم نیز برای کاهش عوارض ناشی از عقرب گزیدگی بهره مند شود.

 

 

پنج. سایر روش های درمانی

 

داروهای خوراکی در درمان نیش عقرب شامل موارد زیر است: آب کاهوی تلخ، آب کاسنی بیابانی و هر ماده یا گیاهی که خاصیت آن کاهش التهاب است.

 

داروهای رایج در طب مدرن را به داروهای سنتی مدیون هستیم. امروزه، محققان در مناطق و حتی قبایل سرخپوستان آمریکای لاتین و آفریقا تحقیق میكنند تا با موارد مصرف داروهای گیاهی آشنا شوند

 

پزشکان ایرانی نباید از این موضوع غافل شوند که آنها حتی نیازی به سفر به کشورها یا مناطق دیگر ندارند. در متنهای سنتی ایرانی، لیست مختصر و کاملی از داروها وجوددارد.

سم عقرب کش پیگانیک - خرید کنید